Maymun çiçeği virüsü, daha çok orta ve batı Afrika'da rastlanılan, Ortopoksvirüs cinsine ait olup, insanlara genellikle enfekte bir kişi veya hayvanın cilt lezyonları ya da vücut sıvılarıyla doğrudan teması sonucu bulaşan zoonotik bir hastalıktır. Ateş, baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, kas ağrısı ve yorgunluk maymun çiçeği virüsünün neden olduğu belirtilerdir. Bir diğer tipik belirtisi olan döküntüler genellikle yüz, eller, ayaklar ve ağızda ortaya çıkıp, bir süre sonra içi sıvı dolu lezyonlara dönüşür.
Mpox virüsü, artık görülmeyen çiçek hastalığına neden olan variola virüsü ile aynı virüs ailesinin bir parçası olsa da, etkileri daha hafiftir ve nadiren ölümcüldür. "Maymun çiçeği hastalığı" olarak adlandırılsa da hastalığın kaynağı bilinmemektedir ancak daha çok görüldüğü bölge olan Afrika kemirgenleri ve insan olmayan primatların (maymunlar gibi) virüsü barındırdığı ve insanlara bulaştırabildiği bilinmektedir.
İlk insan vakası vakası 1970 yılında kayıtlara geçse de, Dünya bu virüsün adını 2022 salgını ile birlikte duymuştur. Genellikle 2-4 hafta süren belirtileri olan ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Yaygın belirtileri arasında ateş, kaşıntılı deri döküntüsü, lenf düğümlerinde şişme ve halsizlik olan maymun çiçeği vürüsü, hastalığın şiddetine göre ağır vakalar ortaya çıkarabilir.
Maymun çiçeği virüsünün patojeni
Maymun çiçeği virüsü, Poksviridae ailesinden Orthopoksvirus türüne ait çift sarmallı ve zarflı, bir DNA virüsüdür. İki farklı genetik bölümü olan bu virüsün Orta Afrika (Kongo Havzası) menşei de vardır ve daha bulaşıcı ve etkili olduğu bilinmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği virüsü, bu virüs ile enfekte olmuş kişi ile öpüşme, cinsel birliktelik gibi ten tene temas, damlacıklar yoluyla yayılmasını sağlayan uzun süre yüz yüze yakın mesafede konuşma, virüslü kişinin dokunduğu giysi, çarşaf, havlu gibi eşyaların kullanılması yolu ile bulaşabilmektedir. Hayvanlardan ise enfekte olmuş hayvanın derisini yüzme, ısırılma, sıvı veya hayvan atığı ile doğrudan temas, çizik atması ve hayvanın etinin yenmesi yoluyla da hayvandan insana bulaşabilmektedir. Mpox virüsünün daha çok görülebileceği hayvanlar sincap, sıçan ve fare gibi küçük yabani hayvanlardır.
Maymun çiçeği virüsü şu yollarla bulaşır:
Yüz yüze konuşma esnasında nefes alıp verme
Ten teması (dokunma, öpüşme, cinsel ilişki)
Uzun süreli yakın temas ile birlikte solunum damlacıklarının yayılması
Yatak örtüleri gibi kontamine eşyalarla temas
Anneden bebeğe bulaşma, gebelik ve doğum sırasında ve sonrası yakın temaslada çocuğa bulaşabilir.
Hayvanların salyaları, çırmalaması, ısırması veya o hayvanın etinin yenmesi de hayvandan insana bulaşma yoludur.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsü belirtileri, döküntü, ateş, boğaz ağrısı, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ve kas ağrılarıdır. Hastalığın neden olduğu döküntüler kaşıntılı olup, genellikle yüz bölgesinde başlar, avuç içi ve ayak tabanları da dahil olmak üzere vücuda yayılır.
Maymun çiçeği virüsünün neden olduğu belirtiler şunları içerir:
Yüzde, ağız içinde ve el, ayak, göğüs, genital bölge veya anüste sivilce veya kabarcıklara benzeyen döküntü.
Ateş
Lenf düğümlerinde şişme
Halsizlik
Kas ve sırt ağrısı
Baş ağrısı
Solunum yolları problemleri (öksürük, burun tıkanıklığı)
Üşüme ve titreme
Maymun çiçeği virüsünde görülen döküntü, ağrılı olabilen düz, kırmızı şişlikler olarak ortaya çıkabilir. Daha sonra oluşan bu şişlikler irinle dolan kabarcıklara dönüşür ve daha sonra bu kabarcıklar kabuklanır ve düşer. Tüm süreç iki ila dört hafta sürebilir. Bu süreç tamamlanana, yani döküntüler kabuklanıp düşene kadar virüsü bulaştırabilir durumda olursunuz.
Maymun çiçeği virüsü semptomları ne kadar sürede ortaya çıkar?
Maymun çiçeği virüsünün semptomları genellikle virüse kaptıktan sonraki 3 hafta içinde kendini gösterir ve kişi grip gibi mpox belirtilerinden birini göstermeye başladıysa genellikle 1-4 gün sonra kızarıklık gelişir. Hastalık ile ilgili veriler, kişilerin semptom göstermeye başlamadan 4 gün önce bile virüsü bulaştırabildiğini de göstermektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
Suçiçeği, kızamık, bakteriyel deri enfeksiyonları, uyuz, uçuk, frengi gibi hastalıkların yarattığı belirtiler ile benzerlik gösterebilen semptomlar gösterdiği için maymun çiçeği virüsünü tespit etmek için test yapılması gerekir. Ciltte ortaya çıkan lezyon'dan alınan örnek doku ile yapılacak PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testi ile maymun çiçeği virüsü teşhis edilebilir. Eğer ciltte yara oluşmadı ise ve buradan örnek alınamadıysa, anal veya rektal sürüntü alınarak da test almak mümkündür.
Bunun dışında bağışıklık sisteminizin antikor üretip, üretmediğini anlamak için için bir kan testi de istenebilir.
Maymun Çiçeği Virüsünden Nasıl Korunulur?
Sürveyans yani virüs konusunda sistematik gözlemler ve yeni vakaların hızlı tanımlanması, salgının kontrol altına alınması için kritik öneme sahiptir. Salgınları sırasında, enfekte kişilerle yakın temas, maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu için en önemli risk faktörüdür.
Maymun çiçeği virüsü nadir görülmesine rağmen özellikle seyahat ederken yakalanma riskini en aza indirgemek için bu tedbirleri almak gerekmektedir:
Aşı olun (Çiçek hastalığı için geliştirilen aşılar ayrıca maymun çiçeğine karşı da koruma sağlar.)
Virüsün belirtilerini gösteren kişilerden uzak durun, bilhassa cilt temasından kaçının.
Hasta olduğunu bildiğiniz kişinin yatak takımlarına, havlularına veya giysilerine dokunmayın.
Hasta olan biri ile temas ettiyseniz mutlaka ellerinizi sık sık sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektan ile temizleyin.
Virüsü taşıyabilecek hayvanlardan kaçının.
Maymun Çiçeği Virüsünün Tedavisi Nasıl Yapılır?
Spesifik olarak maymun çiçeği virüsü için herhangi bir tedavi yoktur fakat çiçek hastalığına benzerliği nedeni ile çiçek hastalığına karşı korunmak için geliştirilen antiviral ilaçlar monkeypox'u tedavi etmek için kullanılabilir. Maymun çiçeği virüsünün bulaştığı bir kişide tedavinin amacı hastalıktan kaynaklı ağrı, oluşan yaralar gibi belirtileri kontrol edip, kaldırmaya yöneliktir.
Eğer hastalığın belirtilerini gösteriyorsanız hızlıca bir sağlık kuruluşuna başvurup, erken şekilde tedavi almanız oldukça önemlidir.
Maymun Çiçeği ve Su Çiçeği Hastalığı Arasındaki Fark Nedir?
Birbirine benzeyen belirtiler içeren iki hastalığın bazı temel farkları vardır, bunlar ise şöyledir:
Mpox bir ortopoks virüsü iken suçiçeği bir uçuk virüsüdür
Su çiçeği çok daha bulaşıcıdır ve çok daha hızlı yayılır
Suçiçeği genelde 2 hafta içinde iyileşirken, maymun çiçeğinin iyileşme periyodu 2-4 hafta arasıdır